Hacı Sabancı İlköğretim Okulu 1-C

DİNLEME
İlköğretim okullarında okutulan Türkçe dersinin alt başlıklarından birisi olan dinleme, çok önemli bir yere sahiptir. Dinleme ayrı bir beceri olarak yeni programda yerini aldı. İnsanların konuşmalarının gerçek yolu dinlemeden geçer. İyi bir dinleyici miyiz? Kişisel başarıda dinlemenin önemi nedir?
İnsan sosyal bir varlıktır. Çevresiyle sürekli bir etkileşim içerisindedir. Okulda, yolda, çarşıda, pazarda, işyerinde sürekli olarak çevremizde gelişen olaylarla iç içe yaşarız. Bu yaşam içerisinde çevremizdeki olaylara ve konuşmalara ne kadar dikkat eder ve dinlersek o kadar bilgi sahibi oluruz.
Dinleme de iki yol vardır:
1. Aktif dinleme
2. Pasif dinleme
Aktif dinlemede dinleyici konuşmalara katılır, gerektiği yerlerde konu ile ilgili sorular sorar ya da konu ile ilgili görüşlerini aktarır. Aktif dinleme ile karşımızdakine “ben sana değer veriyorum” mesajını iletmiş oluruz. Karşımızdaki kişiye kısa cevaplı değil uzun cevaplı konuşmalarla karşılık verdiğimiz zaman aktif dinleme olur.
Pasif dinleme ise dinliyormuş gibi yapıp ilgisiz davranma ya da dinlememe söz konusudur. Pasif dinleyiciler iyi öğrenemezler. Özellikle derslerde anlatılan konularla ilgili anahtar kelimeleri kaçırırlar.
Okullarımızda uygulanan Türkçe derslerine dikkat ederseniz önce dinleme sonra konuşma vardır. Çünkü dinleme başarıyı artırır. Ancak uygulamada “dersimiz dinleme, konu başlıklarımız şunlar, alt başlıkları şunlar” ya da “şu kitabın şu sayfasındaki dinleme konusunu açın okuyun” gibi bir yaklaşımla dinleme öğretilemez. Bu konuda en iyi yaklaşım dinlemenin öneminin anlatılmasıdır. Öğretmenin dinlemenin önemini anlatması boşa geçmiş bir vakit gibi algılanmamalıdır. Öğretmenler dinlemenin önemini anlatırlarken aynı zamanda söyledikleri ile yaptıkları eylem birbirini tutmalıdır. Öğretmenler de öğrencilerini can kulağıyla dinlemelidirler. Öğrenciye geri bildirimde bulunmalı ve çözüm odaklı olmalıdırlar. Çözüm odaklı olurken öğrencinin çözüm konusunda ne düşündüğü de sorulmalıdır.
Eskiden iyi bir dinleme elleri bağlıyarak konuşmadan dinleme olarak algılanırdı. Bu dinleme türü iyi bir dinleme olarak algılanmamalı. Bu durum öğrencinin aktif olarak eğitim programına katıldığını göstermez.. Dinleme; “konuşma ve dinleme” olarak iki boyutludur.. Öğrenci dinlediğine katılabilmelidir. İyi bir dinleyicinin en önemli vasıflarından biri de geri bildirimde bulunmasıdır Konuşmacıya geri bildirimde bulunulduğu zaman konuşmacı dinlendiğini anlayabilir.
Aktif dinleme ile aynı zamanda kendimizi dinletebiliriz. İyi bir dinleyici aynı zamanda akıcı bir konuşmacıdır. İnsanlar kendilerini dinletmek için beden dilini de kullanabilmelidir. Bir takım aktivitelerle konuşmasını zenginleştirebilmeli ve dikkati toplayabilmelidir. Beden dili gerek konuşmacı gerekse dinleyici için çok önemlidir. Örneğin dinlerken konuşmacıya odaklanmak ya da konuşurken dinleyicilerin gözüne bakmak gerekir. Dinleme bir noktada hisleri anlayabilme becerisidir. Dinleyici, konuşmacının mimiklerini, beden dilini anlayabilmelidir. Dinlemede karşılıklı bir etkileşim söz konusudur. Karşımızdaki kişiye soru sorduğumuzda toparlanması, dinlediği şeyleri anladığını ifade eder. Ya da aniden irkilmesi, tersi durumu bizi dinlemediğini gösterir. Dinlemeyi somut örneklerle de ortaya koyabiliriz. (sınıf içi drama gibi.)
Dinlenmediğimizde çok üzülürüz ve konuşma isteğimiz sona erer. Ardından “kimse beni anlamıyor” duygusuna kapılırız ve sessiz durgun bir kişilik yerleşmeye başlar. Halbuki bir kişiyi dinlediğimiz zaman ona birey olduğunu hissettiririz. Sağlıklı insan yetiştirmede dinleme, konuşan kişiye olumlu davranış değişikliği meydana getirir. Dinlemenin olduğu yerde ise anlama ve anlatma vardır. Dinleyici bulduğumuz zaman kendimizi anlatabiliriz, sıkıntılarımızı anlatabiliriz. Pazarda, otobüste, iş hayatında, okulda, aile içinde dinleme becerilerinin yetersizliği yüzünden eğitimli bir anne ile kızı arasındaki iletişimsizlik faciaya dönüşmedi mi?
Halk kültürümüzde dinleme olayları o kadar çoktur ki, Anne sözü dinlemeyenlerin büyük sözü dinlemeyenlerin başına neler geldiği o kadar çok anlatılır ki…
Karacaoğlan
“Dinle sana bir nasihat edeyim
Hatırdan, gönülden geçici olma
Yiğidin başına bir iş gelince
Anı yad ellere açıcı olma”
diye başlayan şiirinde dinlemenin önemini ne güzel anlatır. Yine eskiden tandır başlarında söylenen halk hikayelerinin dinlenilmesi nesilden nesile, kulaktan kulağa aktarılması dinleme sayesinde olmuştur.
Eğitimde dinleme olayı sınıflar kalabalık olunca maalesef pek başarılı olmuyor. Eğitimci ne kadar eğitimli, donanımlı olursa olsun kalabalık sınıflarda verim az olur. Okullarda dinleme aynı zamanda dersleri önemseme ile de ilgilidir. Halbuki tüm derslerde dinleme önemlidir. Sadece sayısal derslerin ya da sözel derslerin önemini ön plana çıkarmak yerine, beden eğitimi dersi de dinleme ile ilgilidir. Müzik dersi de dinleme ile ilgilidir. Kısacası hayatın her yerinde dinleme vardır.
Aktif dinlemede karşılıklı etkileşim ve konuşma olduğunu belirtirken meraklı sorularla yapılan dinlemelerin pek de dinleme olduğunu söyleyemeyiz. Çünkü o tür dinlemelerin bir iki saat sonra karşı mahalleye dağılacağı açıktır.
Günümüzde sosyal ve siyasal olayların, kişisel sorunlarımızın çözümlenemeyişi iletişim eksikliğinden kaynaklanmaktadır. İş hayatımızın yükü, televizyon ve internet adeta bizleri esir almış gibi. Aile içindeki iletişimimiz ne kadar iyi? Hep bunların kökenine indiğimizde vardığımız sonuç; birbirimizi dinlemiyoruz. Dinleyenlere ne mutlu... H. A.